Pathian leh kan ram tan

Vaitin lo-ah an inkap

Capt. Kâpthanga ho chuan Ratu khaw dai atangin Lungsum khua an pan a, vai sipaiin an um zui zel avangin Lungsum khua atang chuan an chhuak a, Vaitin khua an pan a, Vaitin khuaa an awm laiin vai sipai Ratu khuaa an tawnte khan an rawn um zel a, khaw chhûnga inkah an hreh avangin thlawhlaiah an insaseng a. Sikh Regiment-te chuan thlawhlaiah an umzui zel a, Capt. Kapthanga ho chuan ‘Chakai pawh a kaw tawpah chuan a tang thin alawm’ tiin vai sipaite chu an lo kap ta a. 

Capt. Kapthanga
He inkahnaah hian Pte. Mankunga, Nisapui khua chuan vai silaimu a tawng fuh a, ka pawh chhawn lovin mual a liam a. Mankunga’n vai silaimu a tawng fuh tih hre lovin L/Cpl. Rintluanga, Ratu khua chuan Mankunga chu a muhil emaw tiin a keah a man a, a sawi nawk nawk a. Ani a lo thi der tawh si a. Khaw lam hnaih bera tanhmun rem Lt. Sapchhawna chu a ding lam banpuamah an kap fuh a, a vunpui a chat a, a ruh erawh a khawih lo hlauh a. Pte. Tanvela, Hmunnghak khua chu a malpui invuahna bulah a hma lam atangin an kap fuh a, silaimu chu a mawngtamah a lut a, tlang lovin a pawng zawrh a. Thi leh hliam an awm nual avangin Commander-in insaseng mai tur a ti a, an insaseng ta a ni.

Hlang siam hman ni hek lo, Mankunga ruang chu a puakin an inpuak chhawk a. Thlang deuh hmun let liama thlam pakhatah Run Bung Commissioner Pu L.T. Muana leh a hote'n an lo dawngsawng a, an theih angin an lo buaipui nghal sawk sawk a, Mankunga ruang chu an phum a, Tanvela mawngtama silaimu tang chu nachhawkna tel lovin chemtein an zai chhuak a, Lt. Sapchhawna hliam chu damdawi hnawihin an tuam nghal a. Heti anga an inbuaipui lai hian vai sipaiin laipui in an rawn bomb reng a, laipuimu chu an piah deuhah a tla puak dum dum a. Mankunga an phum fel hnu chuan hmun him lam panin an kal leh ta a. Hemi tum hian silai S.L.R. (Self Loading Rifle) 7 leh grenade 9 an man a, S.L.R 3 hi Thanglawta man a ni.
Capt. Thafela
He mi inkahnaa S.L.R an man hi independent puan hnua Mizo sipaiin S.L.R an man hmasak ber a ni awm e. Capt. Thafela chu a lawm thiam hle a, ‘V’ battalion hla, Vanapa pawl kan ni e’ tih a phuah a, a hla phuah chu :

1.Vanapa pawl kan ni e,
    Kan zam ngai lo vai tawnah;
    Kan thlang kawrvai India ho,
    An duai leh ta kan tawnah.

Lo thlaphang suh kan Zoram,
Nangmah chhan tur kan lo kal,
Mipui zawng zawng nunau nen;
Tumah thlei bik kan nei lo.

  2. Vanapa mihrang val rual,
      Kan duai ngai lo vai tawnah
      Punjab Bihar Nepali,
      An duai leh ta kan tawnah.

3.  Bren gun, Carbine, Barreta leh
      Rifle, Sten gun, SL nen;
     Gun Machine Two inches mortar,
     Vai ho dan rual kan ni lo.

4. Puak rum vung a thlawk leh ta, 
     Vanapa Rocket Launcher;
     Position lak reng a ngai lo,
     Vala’n Spandow-in a hnawl.

Capt. Thafela hla phuah hian sak a hlawh hle a, ‘V’ Bn. zingah hre lo leh sa thiam  lo an awm lo va, a huhova an kala an chawlh lai te, Social an neih chang te, zana an mut dawn te hian LO THLAPHANG SUH KAN ZORAM tih hla hi an sa fo thin a ni.


(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 83-85) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Ratu khuaah vai sipai nen

RATU KHUAAH  VAI  SIPAI  NEN : 17-8-1967

‘B’ Company Capt. Ralkhuma ho chu Ratu khuaah an lut a, khaw chhûnga awm chu thaa an hriat loh avangin Buallawn khaw dep lam daiah an awm a. Daiah eirawng inbawl lovin khuaah an chhuak a, khuaah chaw an ei a, chaw eikham ve leh daiah an kal leh mai thin a ni. ‘B’ Company zingah hian Capt. Kâpthanga Adjutant a awm ve a, Capt. Ralkhuma aiin a senior zawk a, chuvanga Adjutant-ah awm a ni a. A senior zawk avangin hotu (commander) chan chang a ni a, chuvangin commander tiin ka ziak a ni.

Tuk khat an tukthuan ei kham chu daiah kir nghal mai lovin an chawl muang a, chutih lai chuan Darlawn khaw lam atanga Sikh Regiment rawn kal Ratu khuaah chuan an lut a. Naupang au ri atangin khaw chhûnga vai sipai an rawn luh thu an hria a. Capt. Ralkhuma’n a hote thenkhat khaw chhûnga vak mek te chu a lam khawmtir nghal a, vai sipai an rawn hnaih tawh em avangin an kim leh kim loh pawh hre lovin an awmna dai lam an pan a. 

Pte. Thanpara
“Kan thian thenkhat an la rawn kir lo va, insaseng a tul tawh si a, ka silai bakah silai 2 leh rawksai 2 ka ak a, kan chawlhna in atangin ka chhuak a, u Thangrehlova bulah ka kal a. In chhûng dung chen vel tur kan kal hnu chuan vai sipai nen kan inhmachhawn ta a. U Thangrehlova’n silaiin vai sipai chu a tin a, vai sipai pawhin an tin a, ka silai bakah, silai pahnih leh silaimu dahna bandaliar ka ken bakah rawksai pahnih ka khai bawk si a, ka tan chuan chet ve ngaihna a awm lo va. ‘Silai a puak ngei dawn a nih hi’ ka ti a, ka thiante silaimu ka kensak chu ka titla lehnghal a, ka chhar mai thei si lo va. Ka mangang ru hle a. Chutih lai chuan thawklehkhatah tiauchhum a rawn zing ta thut mai a, vai sipaite nen chuan kan inhmu thei ta lo va. Chutih lai chu remchanga chuhin kan insaseng ta a. Dai kan thlen hnu chuan mipa naupang pakhat hi a rawn tlan a, ka silaimu tihtlak kha min rawn pe a, a hming ka lo zawt si lo va, tun hnuah han zawn chhuah leh pawh ka duh hle a, a hming ka hre bawk si lo va. Kha mipa naupang kha fel ka ti takzet a ni,” Pte. Thanpara’n a ti.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 82-83) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Bawngbuk inkahna

BAWNGBUK  INKAH : 27-5-1967

Lt. Chalrikhuma  Operation  Commander
2/Lt. Thangrehlova  second in command
2/Lt.  Sapchhawna   Quartermaster

Lt. Col. Lalliana’n Lt. Chalrikhuma hnenah, “Zalenna sualtute'n thawm (activities) kan nei khat ta deuh a, Silchar tlângdung lamah te khuan thawm han neih a va tha ve, mipuiin an tawrh loh theih dan tur ngaihtuah chungin thawm nei ula a tha ang,” a ti a. Lt. Chalrikhuma’n, “Kan kal anga ni mai alawm,” a ti a. Platoon khat a hruai a, kum 1967 June thla khan Phullen ram camp atangin an chhuak a, Saitual khuaah an phei a, Saitual khua atang chuan Silchar tlângdung an pan a. Zanlawn khaw dai an thlen chuan vai sipai an rawn kal mai ringin an rin chàn a, ni 2 leh zan 2 an chang a, an chang chhuak lo va. "An rawn kal dawn lo a ni ang, i kalsawn mai ang u,” an ti a, N. Hlimen tlângdungah an phei a, Hmarchaltlâng khuaah tukthuan an ei a. Tukthuan an ei kham hnu chuan Bukpui lam an pan a, thui an la kal hmain vai sipai Bukpui lam atanga rawn kal nen an intawk a, vai sipaite hi kawng chhak lamah an lawn kai nghal a, Mizo sipaiin kawngko an behchhan thung a, an inkap ta a, rei an inkah hmain vai sipaite chu an tlanchhe ta a.

Lt. Chalrikhuma
Vai sipai an tlanchhiat hnu chuan Bukpui khaw panin an kal zel a, Thingthelh khua an thleng a, Thingthelh khaw dai atangin Tipaimukh tlângdungah an chho a, Ratu khuaa an chawlh laiin Lt. Lalzuala Ex-CM Zoramthanga u an hmu a, Chalrikhuma’n, “Bilkhawthlir khaw lamah vai sipai kah kan tum a nia, kan zingah rawn kal ve mai rawh,” a ti a. Lt. Lalzuala chuan, “Nia maw le,” a ti a. Sgt. Lalhmingmawia, Sihphir khua hnenah, “Lt. Chalrikhuma hote zingah kan tel ve dawn nia, i section-te i hrilh dawn nia,” a ti a.

Ratu khua atang chuan Mauchar khuaah an chhuk a, Mauchar khua atangin Saipum khuaah an chho a, Saipum khua atangin Saiphai khua an pan a, Saiphai khua an thlen chuan thingpui inin an chawl a,  thingpui an in zawh chuan Chemphai leilet an pan a,  Chemphai dai fu huanah eirawng an bawl a. Eirawng an bawl lai chuan Bilkhawthlir khaw daiah vai sipai patrolling an kal thin tih Chemphai khuaa mite'n an hrilh a, zanriah an eikham chuan Bilkhawthlir khua an pan a, Bilkhawtlir dai an thlen chuan khaw chhûngah lut lovin Bawngbuk khaw ram (hlui) an pan a, Bawngbuk khaw hlui bulah chuan an chang ta a ni.

Ni dangah chuan vai sipai patrolling te hi kein an kal thin a, hemi tuk hi chuan kea kal lovin Pioneer motor-ah an chuang a, motor-a an chuang lai chu an lo kap ta a. Vai sipaite chu motor atangin an zuang thla a, an kap let ve nghal a. Hemi tuka vai sipai patrolling-a kalte hi 20 nia hriat a ni a, 16 an thi a, 4 chu an relhru thei a ni ang. Silai LMG 1, (pakhat)  G.F. Rifle 1,(pakhat) 303 Rifle 11 (sawm leh pakhat) leh Sten Gun 1 (pakhat) an man a. Lt. Lalzuala chu vai sipai silaimu tawngfuhin a thi a, a ruang chu an zawn a, Chemphai fu huan vauah an phum ta a ni.

(Bawnguk inkah chanchin hi 'Lo thlaphang suh kan Zoram' tih bu phek 117–121-ah kimchang deuha ziak a ni. Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 80-81) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Lt. Col. Lalliana'n nupui a nei

Lt. Col. Lalliana leh Phulpui nula Lalziki (Lalziki hi rammu ve ‘V’ Bn. a ni) Phulpui khuate chuan inneih an duh a. Lt. Col. Lalliana’n Capt. Ralkhuma palai atan a hmang a. Capt. Ralkhuma leh Lalziki nu leh pate'n inneih ni atan ni 21-5-1967 an ruat a, inneihna hmun atan chuan Luangpawl ram thlawhlaia Lalziki te thlam ni se an ti a. Inneihtirtu atan Presbyterian Upa Hmingliana, Phulpui khua chu bialtu Pastor-in a ruat a. Lt. Col. Lalliana hi rammu lai a nih avangin biak ina lehkha tar lova a ruka inneih kohhranin a remti a, anni hi dan khatnaa innei tur an ni.

Ni 21-5-1967 chhun dar 12:00-ah Lt. Col. Lalliana leh nula Lalziki chu Upa Hmingliana’n Luangpawl ram thlamah a inneihtir a. Lt. Col. Lalliana’n Capt. Ralkhuma thianah a hmang a, Lalziki’n a laizawn Liansangi thianah a hmang bawk a. Moneitu leh a thianin inneih thawmhnaw mawihnai deuh hak tur an neih chuan loh avangin sipai uniform an ha a, Mo leh Mo thian pawhin thawmhnaw satliah an inbel a, a inneihtirtu Upa Hmingliana pawh hian thawmhnaw satliah a inbel a ni.

Inneih lawmpuitute chu Lalziki nu leh pa bakah Lt. Thangrehlova, Sgt. Kawlvelthanga, Pte. Thanmawia leh Cpl. Lalhmingthanga section an ni. Thlalakna Click 111 takngial pawh an nei lo va, a hangin an innei tawp mai a ni. Cpl. Lalhmingthanga’n uar takin hmangaihna thu a sawi a, “Pathian lehkhabuah pawh, unaute u, hmangaihna tih chauh loh chu tuma engmah ba suh u, tih te pawh a awm kha, chuvangin hmangaihna hi bansan lovin i uar zel ang u. Hmangaihna hrui vuanin thinlung hmun khat puin tih hla te pawh a awm kha, kan sak theih chuan ka’n thlang nghe nghe teh ang,” a ti a. Capt. Ralkhuma’n, “Kan sa thei dawn em ni? Hminga, i sa chhuak thei ang em?" a ti a. “Teh suh ang, Hmangaihna hrui vuanin, thinlung hmun khat puin tih bak chu a hla thu ka hre lo,” a ti a. “Chuti chu i sa lo mai ang u,” Capt. Ralkhuma’n a ti a. Capt. Thangrehlova’n, “Thiam, chin tal sa ila maw le, a rawttu khan hmangaihna hrui vawn loh a hlauh hmel em mai,” a  ti a, an nui ho dar dar a.

Inneihna ceremony an hman zawh chuan inneih lawm nan arsa an sawhchiar chu an pir a, khaw lam atanga rawn kal te chu an haw ta a. Mo chu vaua camp lian lo tak batling tuai leh hnahkiah tuaia sak, a chung mau hnah a bang hnah cheh khawmah chuan a lawi ta a. Mo vau pana a kal lai chuan Cpl. Lalhmingthanga section-in Chheih raw khah a lawi dawn e, tih hla kha zawi tein an sa a.

Lt. Col. Lalliana’n ‘A’ Company a hruai a, May thla chawhnu lam 1968-ah East Pakistan-ah an chhuk a, a nupui nauhrin hun tep chu Sialsuk khuaah a kalsan a. An kalsan atanga chawlhkar hnihnaah a nupuiin fapa a hring a, Pu Rualchhina Ex-Minster, hetih hun laia rammu sawrkara A.D.C.-in Robert ‘V’ Battalion Thantluanga tiin a hming a phuah nghe nghe a ni. Lt. Col. Lalliana, East Pakistan-a chhuk chu Mizorama rawn chhuak chho leh lovin ni 9-12-1970-ah thinlian natna avangin mual a liam a, a fapa hmel pawh a hmu ta lo a ni. 

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 78-79) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Medical training an nei

Kum 1967 thal laiin ‘V’ battalion-a sipai thenkhatin Buhban khaw hnuai lawkah camp an nei a, he mi camp-ah hian  Compounder Laithanga a awm ve a, a hnuaiah Cpl. Zamlova, L/Cpl H. Laltlana leh nula Thangmawii Hualtu khua te'n damdawi hnathawh dan, a hman dan leh injection an zir a. An zir zawh hnu chuan L/Cpl. Laltlana’n Pte. Dangliana Mualvum khua damlo chu quinine-in a jection a, a jection thiam lo deuh a niang chu a jection-na chu a pun a, a vung luah mai a. Dangliana ngaihdan a ni ta lo va, “Nurse ka trained e i ti a, i thiam tak tak si lo va, eng vangin nge inzir nana min hman?!” a ti a, H. Lalthlana chu khawih a tum ta a. An thiante an karah an rawn tlazep a, a khawih ta em lo va. E. Pakistana kan chhukthlak hma chuan Compounder Laithanga hnuaia zirte hi a tul anga damlo enkawltu atan hman an ni ta a ni. Nula Thangmawii hi chu ‘V’ battalion zingah tel rei lovin ‘L’ battalion lamah a awm ta a ni. 
Zirna fumfe nei lovah chuan  Nl. Sawizingi hi nurse ang kan hman thin a ni a, a zuan a zangin a zam a tha a, a kut a damin damlo a enkawl taima a. Zirna a neih that loh avangin a inpekna thuk ang huin a tangkai thei lo va. A khawngaihna leh a tawngkam tha chu damlote tan malsawmna leh damdawi chi khat chu a ni ve reng reng a. Pu Lalthankunga, Serzawl khua Run Bunga hotu pakhat chuan han sawi se, “Ani enkawl chu Florence Nightingale-i enkawl aiin a thlannahawm zawk, a chul ri ngawt pawh damna a ni,” a tih ngei a rinawm.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 77) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Cpl. Hauthuama kahhlum a ni

Cpl. Hauthuama, Dawrpui Vengthar, Lalnawta, Dawrpui Vengthar leh Lalrina (L), Chawnpui Veng  (hemi lehkhabu ziah laia Zotlâng Aizawl) ‘V’ Bn. thiah  avanga Aizawla chhukte chu Pu Vanlalngaia, MIS Director-in Aizawl khawpuia donation khawn tura a tih avangin Aizawlah an awm a. 

Hauthuama u Hausiama leh Lalrina u Parliani te chu an naute Aizawla an awm (duty) avangin an rilru a hah thin hle a. Hausiama hian Assam Rifle zingah hmelhriat a nei nual a, Parliani nen Assam Rifle-a an hmelhriat leh nel deuh Subedar  an hmu a, “In naute chu a rukin ka hnenah rawn kal sela, a hmingin kan han man der ve ang a, reiloteah kan tifel ang a, sikula-ah zir chhunzawm leh sela a tha ang,” tiin Subedar-in thu a lo rawn a.

An pahnih chuan Hauthuama leh Lalrina chu an hmu a, Assam Rifle Subedar an kawm tuma a lo tih dan chu zep nei lovin an hrilh vek a.  “Subedar chu rawn hrilh ula, kan hnenah rawn in-surrender rawh se, kan ngaidam thei reng alawm,” an ti et a, a hrilhtute tan a ngeiawmin a beidawnthlak ngawt ang.

Kum 1967 January-ah Sangluaia (L), Mission Vengin Jail Venga a pawisa khawnnaah  Hauthuama a hruai a, an kalna hi Police Thana thlang lawkah a ni a. An lenna naupangte'n Police hnenah an hrilh nge ni, Sangluaia’n an lenna pa a biak mawlh mawlh lai chuan  Police an rawn lang ta thut mai a, Hauthuama’n a sten gun kenin a lo kap a, Sangluaia nen chuan an insaseng nghal a. Hauthuama chu a ute in Dinthar mawngah a riak a, a u Hausiama a awmnaa kal turin a chah a.

A tukah chuan Hauthuama awmnaah a u Hausiama a zuk kal a, ani chu a lo inbual a, Hausiama’n, “Khawiah nge i silai i dah?” a ti a. Hauthuama’n, “Kawngkhar sir ban bulah khan,” a ti a. Hausiama’n silai chu a la a, a’n en chiang a, lei a lo kai teuh mai a, “Ti ang te chuan a kah pawh i kap thei  em ni?” a ti a, silaia lei kai chu a tifai mawlh mawlh a. 

“Nizana ka vai kah kha chu a thi chiang ngawt ang,” Hauthuama’n a ti a. “I kap fuh teuh lo,” Hausiama’n a ti a, “A va mak ve, ka kah thelh ka ring miah lo asin,” a ti a. Hausiama’n, “Mama, in-surrender mai rawh, tuna in awm dan ang ringawt hi chuan eng in ang chuang lo vang,” a ti a. “Ka u, vai sipai in-surrender duh rawn zawng la, i hmuh hlauh chuan ka kaisan phah dawn alawm,” a ti ve thung a.

Ni 9-5-1967 zanah Hauthuama, Lalliana Dawrpui Vengthar leh Taia (Lalthianghlima) (L) Dawrpui Vengthar te chu  Pi Tluangi, Vaivakawn inah an leng a, zan dar 7: 30 vel a niang, Pi Tluangi in atang chuan an chhuak a, an pathum chuan Vaivakawn kawn lai kawngpuiah chhuk thlak an tum a, kawngpuiah chuan vai sipai an hmu a, kawng sir hnim karah an thu a. Rei an thut hmain Pu Thanliana mual atanga vai sipai rawn kal an hmu a, Lalliana leh Taia chu chhak lamah an tlan chho a, Hauthuama chu thlang lamah a tlan thla a. Tuna (he mi lehkhabu ziah lai) Presbyterian Biak in awmna zawn a thlen chuan vai sipaiin a tukhum lam a beng hnuai deuhah an kap a, a mit hnuaiah a tlâng a, thlang lamah a lum thla a, hnim karah a tlu a. A ruang chu tuma bawihsawm lohvin a tlaivar a, a thiante 2 chhak lama tlante kha chu an him a. Hauthuama ruang chu a chhûngte'n an la a, Dawrpui Vengthar thlanmualah an thlah liam ta a ni.
(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 74-76) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Capt. Vanlalliana kahhlum a ni

‘V’ Bn. thiah a nih khan Aizawl tlangval eng emaw zat chu Aizawlah an chhuk thla a, Thanchhûnga (Valtea), Chanmari Aizawl, Zaidarhzauva (L), Mission Veng, Zokhuma Sialhawk leh Vanlalliana Dawrpu Vengthar te chu Aizawlah an awm a, hetih hun lai hian Aizawlah Town duty commander tur ruat fel a awm lo va, a changin MIS Director Vanlalngaia’n commander hna a chelh a, Aizawl khawpui a chhuahsan chang pawhin tu hnenah mah charge a hlan chuang lo va, Aizawl a chhuahsan hlan chuan Aizawla awmte pawhin tul an tih angin hna an lo thawk ve mai thin a ni.

Capt. Vanlalliana, Zokhuma, Capt. Thanchhunga leh Zaidarhzauva te chu Aizawl chhehvel Sakawrtuichhun, Tanhril, Lawipu leh Sairang lamah te an awm kual a. Ni 2-5-1967 niin Sakawrtuichhun atangin Tanhril panin an kal a, an inzui phei tham tham a, Vanlalliana a kal hmasa ber a. An kal lai chu vai sipaiin ral atangin an hmu ru reng a lo ni a. Kawng sirah an lo chang a, an awmna zawn an rawn thlen chuan an ban an phartir (hands up) a, an check a, an chemtê pai te an laksak a, chutia an check lai chuan Vanlalliana’n a hma zawna mi chu a bei ta thut mai a, Zokhuma pawhin a hma zawna mi chu a bei nghal a, Thanchhûnga leh Zaidarhzauva te chuan vai sipaite chu bei ve lovin an insaseng nghal a. Vai sipaite chuan Vanlalliana chu an beih rawn ta a, Zokhuma’n midang a beih ve avangin Vanlalliana chu a pui thei bik si lo va, Vanlalliana chu an kaphlum ta a.                     

“Vata (Vanlalliana) an kaphlum ta mai si a, mahni chauh chuan ka hneh dawn chuang lo va, ka tlanchhe ta a ni. Kan pali chuan tangrual tlâng ila, vai sipaite hi kan that zawk tur a ni naa le, kan thiante pahnih an tlanchhe hma deuh a, a pawi ngei mai,” tiin Zokhuma’n hemi tuma an inbeih chanchin hi min hrilh.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 73-74) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Sertawkzawl inkahna

‘Z’ Bn. a Commanding Officer charge la turin Lt. Col. Biakchhûnga ruat a ni a, Army Headquarters atangin Army Chief Thangzuala nen khawthlang lamah an chhuk a, Army Chief Thangzuala hi Mizoram chhûnga Mizo sipaite dinhmun hre chiang tura zin kual a ni thung a, Army Chief hi Lt. Lalzuala hovin an veng a, Lt. Lalzuala second-in-command  chu Sgt. Thangchungnunga (L) Chaltlâng a ni. 
Ni 9-4-1967 zanah Sertawkzawl khuaah an riak a, kawtchhuahah ralveng 2 zela inkawpin thimhlim atanga khawvar thleng awm turin an inruat (detail) a. Hemi zan tak hian Sairang vai sipaite chuan Mizo sipai an awm tih hre chuang lovin khawvar dawnah Sertawkzawl khuaah hian an lut a,  vai sipai hi kawtchhuaha ralvengin an lo hmu a. Hetih lai hian Capt. Rumliana, Tualte khuain a naute kawtchhuaha ralveng a kan kual lai a ni a. Ralveng pakhat zawk chu Army Chief Thangzuala ho kaitho turin a tlan nghal a, a tlan hlan chuan ralveng pakhat zawk leh Capt. Rumliana’n vai sipai chu an lo kap a. Army Chief Thangzuala te an insaseng hman lo vang tih an hlauh avangin tawlh duh lovin an kap reng a. Silaimu a len nasat em avangin an vanneihnain a tlin ta lova, an pahnih chuan vai sipai silaimu tawng fuhin mual an liam ta a ni. Capt. Rumliana te'n vai sipai an kah reia zarah Army Chief Thangzuala leh a thuihruaite chu him takin an an insaseng thei ta a ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 72-73) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Pehlawn khaw daiah an intipalh

Kum 1967 March ni 16 tlaiah Lt. Chuaubuanga Platoon chu Pehlawn khuaah an lut a, zanriah an eikham hnu chuan khuaah awm rei lovin dai an pan a, daiah an riak a. A tuk ni 17-3-1967 ni chu an cham a, khuaah tukthuan an ei a, an eikham ve leh daiah an kal leh nghal a, daiah chuan an silai an tifai a.
Silai an tihfai lai chuan Platoon Commander-in, “Thuthlung tharah hian bu engzat nge awm, eng engte nge sawi thei in awm em? In awm chuan han sawi teh u,” a ti a. Pte. Pazawna (L), Mauchar khua a rawn ding a, “Thuthlung tharah bu engzat nge awm tih inzawh ai chuan, Pehlawn khua leh Ratu khaw inkar khuaah nuthlawi engzat nge awm a, tunge hmeltha deuh tih min zawt la, chhan a awl zawk ang a, chhan pawh a nuam zawk ang,” a ti a. Platoon commander chuan, “A nih leh Pehlawn khua leh Ratu khaw inkarah nuthlawi engzat nge awm han sawi teh,” tiin Pazawna chu a zawt a.

“I bialnute kan chhiar tel ang em? Kan chhiar tel dawn chuan 17, kan chhiar tel dawn loh chuan 14,” a ti a, midang chu an nui ham ham a. Chutia fiamthu an thawh lai chuan silai tifaitu pakhat chuan a silai ken 303 Rifle chu a tipuak palh a, Pte. Lalthanpara, Mauchar khua chu a kap fuh a, Pte. Lalthanpara chu ka pawh chhawn lohin a thi nghal a, Pehlawn thlanmualah an vui liam ta a ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 71-72) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Buhhum leh buhfai chhum pawlh

Dursaleng Camp atangin an insawn tih hi lo chhiar hmasa phawt la...

Kelzam khuaa an awm lai chuan Mutthi lam atangin thu tlanpuitu (runner) chu Kelzam khuaah an rawn lut a, Muthi khaw ram Tuirial luikama ‘V’ Bn. uniform tur puanthan a thlen thu Lt. Col. Lalliana hnenah an hrilh a. Lt. Col. Lalliana’n Lt. Chuaubuanga a ko va, “Runner-in Tuirial luikama puanthan a thlen thu an rawn sawi a, sipai 30 hruai la, zuk la ula a tha ang. Keiniho chu he laiah awm reng lovin Buhban khaw lamah kan chho ang a, Buhban khaw V/C hnenah kan chanchin in rawn zawt mai dawn nia,” a ti a. Lt. Chuaubuanga chu sipai 30 hruaiin puanthan la turin an chhuak a, an chhuah hnu lawkah Lt. Col. Lalliana ho pawh Buhban lam panin an chhuak ve nghal a.

Mutthi khuaa MNV (Mizo National Volunteer)-te'n puanthan uniform tur chu Tuirial luikam Tuirial lui atanga hla vak lovah an dah a, an veng nghal a. Lt. Chuaubuanga hote'n puanthan dahna an thlen chuan puanthan vengtute'n buhfai kg. 4 chauh an nei tawh a. Lt. Chuaubuanga ho chu 30 lai an ni si a, buhfai kg. 4 chu han chhum vek pawh ni se mi 30 tan chuan eng tham mah a ni dawn lo va, MNV commander chuan a naute hnenah, “Buhfai hi a tlem si a, buhhum nen chhum pawlh mai rawh u,” a ti a. Buhfai kg. 4-ah chuan buhhum kg. 2 aia tam mah an pawlh a, an chhum ta a. 

Eirawngbawl an peih chuan khua a thim tan tawh a, zanriah chu an ei ta a, chaw chu bar khat tur an han sawk a, a hum an then vek chuan a buhtak chu tih tham a awm lo va, êng a awm that loh avangin bar khat then chhung a rei hle a, han bar luih chi a ni ngang si lo va, riltam tak chungin an kham ta a, an chaw chhum chu an ei seng lo hle a. Pte. Kâphrânga (L), Sihphir khua chuan pumin a pai tawih (digest) thei tho ang chu maw tiin bar khat chu a hum thian lovin a han bar lui a, lem a tum a, a hrawkah a tang a, a la chhuak leh mai thei si lo va, a lem thei bawk si lo va, a han inkawm luak a, a hrawka buhhum tang a chhuak thei si lo va, zanlai thlengin a buai phah a, zanlai a pelh hnuah eng emaw ti tiin a hrawka buhhum tang chu a la chhuak thei hram a, “Ti ang hrim hrim te chu, Mutthi khaw MNV commander hi attemp to murder-a charge chi a ni lo maw,” a ti chhuak hial a ni.

Riltam tak chungin zanriah an eikham a, “Ka puar ngei mai,” an han tifiam vel a, an eikham kim hnu chuan puanthan chu an in ah sem a, a zan a zanin an kir leh nghal a. Tuirial lui an kan lai chuan Pte. Khupsei Kuki chu a tlu ta hlauh mai a, a rawksai chu tuiah a pil vek a, a han tho leh chu tui a dir ta tluah tluah mai a. A hnunga kal Vanrova’n, “Kaih thawh ka tum a, ka kaihthawh hmain amahin a tho a, ka nuih a za hle nain ka nui ngam chiah lo va. A puanthan ah zawng zawng a huh vek mai si a, chhawk ka tum deuh a, ka chhawk chuan ka rawksai a huh ve vek dawn tihna a ni a, ka chhawk ta lo va, a rawksai ah a rit thar hle dawn a ni,” a ti a, a hnungah a kal zel a.    

Tuirial luikam hmun rem deuh laiah an tlu zal a, a tukah chuan Tuirial lui an kan a, Mualmam khaw ramah an kai a. Mualmam khua mi thenkhat zaukhat bawha hmun khata khua anga an lo awm tawhna hmun an thleng a, Lamkhuang hmin a lo awm a, lamkhuang chu a kawr chawpin an ei fai vek a. Chuta tang chuan chul ramah an kal a, buh la phurh zawh loh an hmu a, buh chu an deng a, an thap fai a, chaw an chhum a, an ei kham chuan an kal leh ta a. Tipaimuk tlangdung lamlian an kan hma deuhin an chawl a, an hma lam an han thlir a, vai sipai an lo zi nak nak mai a. Fimkhur takin an kal leh ta a, vai sipai awmna lai chu an hel a, ramhnuaiah hlir kalin Buhban khuaah an lut a. Buhban khaw V/C te an hmu a, Buhban V/C te chuan Lt. Col. Lalliana te awmna ramhnuai camp-ah an hruai a, an thlen chuan an puanthan ah chu an pe a.

Buhban khuaa puanthui khawl awm zawng zawng kut khawl pahnihah uniform chu an thui ta a, puanthui khawl a tam loh avangin an vaia inkim tur thui chhûng chu a rei duh hle a. Vai sipai an rawn kal thut pawha an buai loh nan tiin puanthuiin measurement an la a, an zai sa vek a, mahni thawmhnaw theuh tur chu an ak far a. Thawmhnaw thui hmasak chak hle mah se Vanapa tlawmngaihna chhawm nung zel tura, a hmingchhala sak a nih avangin thui hmasak an inchuh miah lo va. Vanneihthlak taka vai sipai an rawn kal mai loh avangin uniform chu an thui zo thei ta a ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 69-71) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Dursaleng camp atangin an insawn

Dursaleng camp-a an awm lai hian tuk khat chu Lt. Col. Lalliana an camp thlang Tuirial lui hnaih lamah ram chin hriat chian tumin ui hruaiin a kal a. Zing dar 6:00 vel a ni ang, vai sipai nen an intawk ta thut mai a, an inen reng a, zawite tein an hnungtawlh ve ve a, inkap lovin an inthathen a. An inthathen hnu chuan C.O. Lalliana chu camp lam panin a kir nghal a, camp pana a kir lai chuan silai ri a hria a. Camp a thlen chuan a ui hruai chu thi hnuangin a rawn thleng ve a, an han en chiang a, a hnungzangah vunpui chatin an kap a lo ni a. 

C.O Lalliana’n “Insaseng nghal tur,” a ti a. An insiam zawh chuan BSM Chalrikhuma’n, "Ka’n tawngtai ang e," a ti a, a inthiam leh si lo nge ni a lei a chhuah ta vak mai a. “A lei chhuah chuan kan nuih a tiza a, tleirawl nuih duh lai a ni bawk a, kan nui ta a. A tawngtaia a chham pawh ka hre fumfe lo,” Sangpuii'n a ti.

A 'amen' veleh Tuirial lui an pan a, kal hmasain tanhmun an rem a, hnung lama mite'n tanhmun rem chu an kal pel a, an kal pelh hnu chuan tanhmun an rem ve leh a, chuti ang zela inban let chuan Tuirial lui an kan a. Tuirial luikam atang chuan Kelzam ramah an kai a, awih pang rem lo zet maiah mut hmun an rem a. Chalrikhuma leh Lalchawiliana’n awih pangah chuan thingtuai ft. 3 dan velah an kheng bur a, an thingtuai khen burah chuan mau tlawn an tawn a, “Mau tlawn hi tlawh ula, in tlawh pial chuan in lum a ni mai,” an ti a.

“Kan mu ta a, mau tlawn chu kan tlawh a, kan mut a chhuah deuh hnu chuan kan ke a tawm a, lum kan hlau a, kan muhil ngam bawk si lo va, muhil tha mang lovin kan tlaivar ta a ni,” Sangpuii'n a ti.

Khawvar hnu chuan Kelzam khua an pan a, khaw dai an thlen chuan khuaah vai sipai an awm leh awm loh enthlithlai tur an intir a. En thlithlaitute an rawn kir chuan khuaa vai sipai awm thu leh kal mai tum anga an lan thu an sawi a. Kawng chhak lam hnim karah an biru a, an biru fel chauh tihin vai sipaite chu Tuirial lui panin an rawn kal ta a, kap duh se chu eng emaw zat chu kaphlum thei tur an ni a, mahse, kap lovin an chhuah a, vai sipai an kal liam hnu chuan khuaah an lut a, kawtchhuahah ralveng an indah nghal a. 

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 67-68) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Pi Darkhumi chhanchhuah tumna

Dursaleng camp-a an awm lai chuan Vice President Pu Lalnunmawia nupui Pi Darkhumi leh a fapa kum 2 leh thla 6 mi Lalzorama, Kepran khaw ram camp-a vai sipaiin an man thu an hria a. C.O. Lalliana pawi ti chu a chek tlawk tlawk a, Pu Lalnunmawia nupui man a nih thu an hriat hnu lawk chuan Pu Lalnunmawia nupui leh a fapa chhanchhuah tuma operation nei tura Darlawn tlângdunga kal tura kohna Pu Lalnunmawia lehkha an hmu a. C.O. Pu Lalliana a damloh avangin BSM Chalrikhuma hovin Platoon khat an thawk chhuak a.

Pu Lalnunmawia hian a nupui leh a fapa chhanchhuah a tum ruh hle a, Darlawn tlangdung hnaia Mizo sipai awmte chu a chah khawm vek a. Major Zamana, Lt. Col. R. Kapthuama te pawh an hote nen an rawn thawk chhuak a. Pu Lalnunmawia leh a fapa chhanchhuah tuma Darlawn tlangdung panho chu February thla tawp 1967 khan Sawleng khuaah an inhmukhawm a, independent champhaphak vawi khatna March ni 1 chu vawk talhin an lawm a, ruai an theha an ri mep mep mai a. 

Pu Lalnunmawia nupui leh a fapa mantute chuan Khawruhlian lamah an rawn hruai an ring a, Sawleng khua atanga Pehlawn khaw thlengin kawng sirah vai sipai lambun tumin an inzar pharh a. Ni 3 leh zan 3 an chan hnu chuan Pi Darkhumi leh a fapa Darlawn atanga helicopter-a Aizawla an phurh thlak thu an hre ta a, Pu Lalnunmawia nupui leh a fapa chhanchhuah an tum chu a tlawlh ta a ni. Mizo sipaite chu an awmna lam panin an inthendarh ta a ni.

“Pu Lalnunmawia nupui Pi Darkhumi leh a fapa kum hnih leh a chanve mi Lalzorama chhanchhuah hi kan tum ruh hle a, Mizo sipai pawh kan thahnem a, kan channa Tipaimuk Road Khawruhlian lamah rawn kal sela chuan kan inkap nasa ngawt ang, thi leh hliam pawh a tawn tawnin kan tam khawp ang,” Sgt. Clerk Thangkanglova’n a ti. BSM Chalrikhuma ho chu Dursaleng camp-ah an kir leh ta a. (Pi Darkhumi te nufa an man dan leh chhanchhuah an tum dan chu ‘Zoram hmangaih vangin maw’ tih bu phek 19–35-ah kimchang deuha ziak a ni).

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' (pg. 66-67) atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

C. Durthanga'n hla a phuah

Kum 1967 February thla tir khan Lalhmangaiha (L), Khatla Aizawl bakah C. Durthanga Tuikhuahtlang leh an thian thenkhat chu Khawrihnim khaw dai pukah an riak a. Zinga an han thawh chuan puk bul vela Phunchawng par chu savain an tlan a, an chiar nak nak mai a. Sava hlim taka an inchhaih lai chu C. Durthanga’n ngun takin a thlir a, a rilruin nunhlui mual liam hnu a fang a, Muallungthu khaw nula hmel inhmeh tak mai Lalremi nena an hlim dun lai ni chu fiah takin a rawn lang a. Chutianga nunhlui rama a chen lai chuan a rilruah hla phuah a rawn lang tel a, excercise bu a kenah chuan a rilrua lang chu penin a ziak nghal mawlh mawlh a, a thluk a siam nghal a, ‘A mi leng dangte zawng’ tih  hla a phuah ta a ni. Chang khat leh a thunawn chauh tarlang ang aw:


A MI LENG DANGTE ZAWNG
Ka awm khawhar a zual, min hnemtu ka tawng lo,
Suihlung len hi mah ten tuar a har;
Zingtianah sirva hram thiam ten zai an rem,
Ka  lungdi  then hnu kha min ngaih tir e.

A mi leng dangte zawng parang an in lawm a,
Suihlung len hi mah ten tuar a har,
Kei anga hmangaihtu Parte i tawng lawng e,
Kei ka tan lam ang lo let leh rawh.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Demdum Camp

Kum 1967 February ni 17 khan Capt. Joseph Kapkima Adjutant hovin section hnih inthlan tihbuaia vai sipai kah tumin Demdum camp atangin an chhuak a. An tum dan chuan Durtlang Hangi Lunglen Tlang atanga Bawngkawn Brigade hmunpui kah phawt a, chumi hnua an kir lamah a remchan dan ang anga vai sipai kah leh zel an tum a. Demdum camp atang chuan Muthi khuaah an lut a, Muthi khuaa an awm lai hian L/Cpl. K. Laldawla Durtlang khua chu a damlo va, kal ve lovin Muthi khuaah chuan a chawl hahdam a. Joseph Kapkima hote'n Hangi Lunglen Tlang an pan lai chu vai sipai election duty-in ral atangin an hmu a, an kap a, vai sipai chu an kap let ve nghal a, Hangi Lunglen Tlang thleng lovin an kir leh ta a ni.
Joseph Kapkima hote an chhuah rual tho hian Cpl. Biakmawia, Sihphir khua, L/Cpl. Lalchawiliana, Zemabawk leh midang 3 chu election tibuaia Lungdai khaw thutchilhtu vai sipai kap turin Demdum camp atangin an thawk chhuak ve bawk a. “Lungdai khaw chhuah lam chulah Pu Dovate chhungkua an  awm tih kan hre sa a, Pu Dovate awmnaah chuan kan kal a,  ‘Pu Do, engtikah nge khuaah in haw dawn’ ka ti a. ‘Independent hma chuan khuaa haw leh kan tum tawh hleinem’ tiin min chhang a. A tawng duhin sawi tur a hre si a, keiniho ai maha a ruh bakah tawngkam a thiam si a, a kianga awm chu hlimthlak tak a ni. ‘Zanriah chaw in la ei awm si lo va, ei nghal rawh u aw’ a ti a. A tawngkam tha chu kan um a, zanriah kan ei ta a. Zanriah eikham hnuah Lungdai khaw panin kan kal leh ta a. 

Lungdai khaw chhim lam Sakawrhmuituai tlang leh Lungdai khaw inkara Lungdai khaw lan chian theihna tlang rem laiah tanhmun kan rem a, zing khawvar hma deuhin ral atangin vai sipai post chu kan chhuk kah a, LMG magazine hnih kan kap zo va, 303 Rifle-in kan kap bawk a, vai sipaite hian min kap let miah lo va. Minute 10 vel kan kah hnuah kan insaseng a, a hmaa zanriah kan eina Pu Dovate chhûngkaw awmna kan pan a, kan thlen chuan tukthuan kan ei a, kan eikham chuan Lungdai khua kan pan leh ta a.

Hemi tum hi chuan Lungdai khaw dai atanga hnai set sawta kah kan tum a, vai sipaiin min lo hmu hmasa  a, daia tanhmun kan rem lai chu min kap ta thut mai a, min kap fuh teuh hle a. Vai sipaite chu kap let ve hman lovin hmanhmawh phelengin kan insaseng ta a. Pu Dova awmna kan thlen chuan, ‘Vai sipai pakhat tal in kaphlum em’ tiin min lo zawt a. ‘Kaphlum teh suh ang, anmahni’n min kap fuh thelh zawk maw le!’ kan ti a. Pu Dova chu a nui huk a, thingpui min lum a, thingpui kan in zawh chuan Demdum camp-ah an kir leh ta a ni,” L/Cpl. Lalchawiliana’n a ti. 


(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Lungdai Zauau rama inkahna

LUNGDAI ZAUAU RAMA INKAH     3-2-1967

Lungdaia Assam Rifle awmte chuan a khat tawkin Lungdai Zauau chul an fang thin a. Chul fanga Assam Rifle vak vel chu kah tumin Major Zoro Liankhuma hovin mi 30 (sawmthum) Kawrbel camp atangin ni 2-2-1967 niin an thawk chhuak a, Kharzawl ram chul thlamah an riak a, a tuka tukthuan tur chaw an chhum sa a, chaw chu an fun a, an mutsan ta a.

A tuk ni 3-2-1967 ni chuan hma takah an tho a, Zauau chul an pan a, an thlen chuan vai sipai lambunna tur hmun remchang an zawng a. An duh anga remchang an hmu lo va, tlâng pang per insasengna remchang vak lo hmunah chuan tanhmun an rem ta a. Chalrikhuma firing order tura ruat a ni a, a piah deuhah B. Lalngila a awm bawk a, an tanhmun tura an awm hnu chuan an chawfun kha an ei a.

Zing dar 9:00 velah chuan Assam Rifle chul fang chu an rawn lang ta a, Lungdai khaw mi chula kal tur leh buh phur tur nen an rawn kal ho a, Assam Rifle chu public karah an kal a. Major Liankhuma ho te hian public mite nen an rawn kal ho ang tih an lo ngaihtuah miah lo va, an channa atang chuan han insawn dawn se Assam Rifle hovin an rawn hmu hman ang tih an hlau si a, “A nih nih  kan ni mai ang chu,” tiin lungsi vak lovin an channa ngaiah chuan an awm ta a.

Assam Rifles pahnih an kal hmasa a, an hnungah nula a kal a, nula hnungah chuan Pu Khumtira bawng khalh a kal a, bawng chu buh phur tur a ni. Nula chuan, “Mizo sipai an inlar ngai si lo va, ti hian hlawh in la leh mai thin a ni si a, in vannei ngawt mai,” tiin a hma a kalte chu a fiam vel a. Chutia an tawng bawrh bawrh lai chuan Chalrikhuma’n, “Dal Bahadur-a te khu an vannei rei lo vang,” tiin a kianga mite hriat tur tawkin a phun sap sap a. Vai sipaiin a channa zawn an rawn theng ta a, a puakrang silai ken chuan a han tlir a, a hmasa pahnih chu an hlawm nghal tawp a. Vai sipai dangte'n an kap let nghal a, Mizo sipaiin an kap bawk a, silai chu a ri ta thuai thuai mai a.

Buh phur tura an kaih bawng chu silai ri hlauin an tlan kual a, bawng neitu Pu Khumtira chuan silaimu leng karah a bawngte chu a um a, bawng uma a tlan lai chuan silaimu a tawng fuh ta hlauh mai a, ka pawh chhawn lohvin mual a liam a. Assam Rifles-te chuan public mite chu phenah an hmang a, chuvang chuan Mizo sipaite'n an kap tha ngam lo va, public mite'n phena hman duh lovin tlanchhiat an tum a, Assam Rifles ho chuan an dawmbet lui a.

“Silai ri karah chuan, ‘Kap tawh teh suh u, ka mawngtam an kap hek tawh a nia’ tia hmeichhe au ri ka hria a, kan inkah rei poh leh mipuiin an tuar nasa mai dawn niin ka hria a, firing order-a awm Chalrikhuma hnenah chuan ‘insaseng mai a finthlak loh maw’ ka ti a. Ani pawh a ngaihdan a lo ni ve a. Inkah reiin awmzia neia kan hriat loh avangin Commander Major Liankhuma hnenah insaseng mai tha a kan hriat thu kan thlen a, Commander ngaihdan pawh a lo ni a, rei kap lovin kan insaseng ta a ni,” B. Lalngila’n a ti.

An tum dan chuan lambun huam chhunga mite chu kahhlum veka, an silai lak hnua  insaseng a ni. Mahse, an tum angin thil a kal ta si lo va, an tanhmun atang chuan chho zawnga insaseng a ngai a, an insaseng lai hi vai sipaiin an kap zui a, an kap fuh teuh thin hle a, mahse, tumah thi leh hliam awm lovin an insaseng thei a.

He inkahnaah hian Pu Khumtira a thi a, Pi Thangpuii leh Zoramsangi te'n hliam an tuar a. Assam Rifles hi engzat nge thi a engzat nge hliam an hre lo va, pahnih chu an kap thlu ngei tih an hria a. 303 Rifle 3 (pathum) an man a ni.

An awmna Kawrbel Camp chu Vai sipaiin beih an tum nia report an dawn avangin chhuahsan thain an hria a, Sihphir leh Lungdai inrina Kawrbel camp atanga Tuirial mawng lam Dursaleng ramah an insawn ta a ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Kawrbel Camp

Sialsir Parliament-ah ‘V’ Bn. thiah din thar leh tura tih ni mah se Army zawng zawng siam rem that (re-organise) a ngaih avangin ‘V’Bn. hi din that leh nghal mai a remchang lo va, mahse, ‘V’Bn. tia ziah zel a ngai bawk si a, chuti ang bawkin Northern Command pawh Northern Command tia ziah a la remchang tho a ni, chuti ang zelin a dangte pawh. Kawrbel Camp-ah hian nula fel tak tak Lalziki Phulpui khua, Nelziki Durtlang khua, Varkungi Sihphir khua, Sangpuii (Lalrinsangi) Durtlâng khua, Sangthangi Durtlang khua,  Kapzauvi Sihfa khua, Sangthangi Sihphir khua, Saichhingi Sihphir khuate an awm a. Fiamthu an duh tlâng si a, tlangvalho an kawm hlim thiam hle a ni.

Nulate hi Pu Laithanga, Compounder-in nurse hna a zirtir a, injection a theory-in an thiam a, a tak taka hmang tur chuan han hmanna mai tur damlo emaw an awm tam loh avangin practical-in an zir hlei thei lo va. Nula Sangpuii chuan khawlchhut (typing) a thiam deuh avangin ziaktu (clerk) hna an thawhtir bawk a, Sergeant rank an pe nghe nghe a ni.

Re-organised a nih dawn avangin rank nei te pawh bel nei lo (mamuli) a an awm rih a ngai a, hemi avang hian mi thenkhat chu lungawi lovin an haw nual a. Sgt. Kawlvelthanga, Durtlang pawh hian bel a neih loh avangin haw a tum a. Maj. Pangliana’n haw lo tura a ngen avangin a haw ta lo a ni. 

Kawrbel camp-ah hian biak in an sa a, an inkhawm thin a, inkhawm ngaihsak lem lote pawhin nula ho avangin inkhawm an pelh ngai meuh lo a ni. Hmeichhia rammute hi an fel hlawm hle a, nurse hna thawk mah se a tul hunah chuan vai sipai kap turin an inpuahchah ve mai a, eng emaw rikrum an tawh chang pawhin an nervous bik lo a ni. Kawrbel camp atang hian Demdum Camp-ah an insawn a.


(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Major Pangliana ho an chhan

Northern Command Major Pangliana leh a hote 60 (sawmruk) vel chu Tualbung khuaa vai sipai kap turin an awmna hmar lam atangin an thawk chhuak a, Tualbung kah ni tur leh a hun an inhrilh chiang lo nge ni, Tualbung khaw thutchilhtu vai sipai kaptute haw lam nen Buhban khuaah an intawk a. Vai sipai kahnaa an tel ve hman lo chu pawi an ti hle a. Buhban khua atang chuan Lailak khua an pan a, Lailak khuaah an lut a. Kawtchhuahah ralveng an dah a, khuaah chuan an chawl a.

Lailak khuaa an awm lai chuan Tualbung khuaah vai sipai an kal tih an hria a, “An haw lam  Lailak khaw daiah lo lambun ila a tha ang,” an ti a. Lailak khaw daiah lambun tumin an chang a, an chang tlaivar a. Vai sipai an rawn lan mai loh avangin a tukah chuan Lailak khuaah chaw ei turin an kal  a. Lailak V/C-te'n, “Kan sipaite hi an hah em mai a, ruai i siam sak ang u,” an ti a, vawk an talh a. Major Pangliana hoin khua an rawn thlen chuan hlui an siamsak nghal a, hlui chu an kil nghal a. Thenkhat chuan bar 2 bar 3 vel chu an bar hman tawh awm e, kawtchhuaha ralveng an dah ten ral hla deuh atanga vai sipai rawn kal an hmuh thu an rawn sawi a, ruai chu ei hman lovin lambun tuma an bawhna lam an pan a. An tanhmuna an bawhfel hnu chuan vai sipaite chu an rawn thleng ta a.

Kap hmasa ber tura ruat Lianchungnunga chuan a kal hmasa ber chu a han kap thal thuai mai a, an hma zawn theuha  vai sipaite chu an kap a, vai sipaiin an kap let bawk a, silai chu a ri ta chur chur mai a. Hetih lai hian vai sipai lambun huam chhûng a lut ve lote chuan an thian lambun huam chhûnga lutte chu chhan tumin hma an la nghal a. Mizo sipai dang khawtlai pawl awmna hnung lam phulah an phei a, dang khawtlai pawlho chu an hnung lam atangin an kap ta a, Mizo sipaite chu an buai hle a, lambun huam chhûnga lutte kap reng chungin hnung lam atanga rawn beitu te chu an bei let bawk a.

Hetih lai hian Lt.Col. Lalliana hote chu Lailak khaw panin an kal ve mek a, vai sipaiin Mizo sipai dang khawtlai pawla awmte an bei lai chu ralkhat atangin an hmu a, chhan an ngai a ni tih an hria a, “Mizo tlangval te u, zam suh u, ‘V’ battalion kan rawn thleng e,” ti a auvin vai sipaite chu ralkhat atangin an kap a. Vai sipaite chu an tawlhsawn ta a.

Vai sipaite an tawlh sawn hnu chuan Major Pangliana ho chu an insaseng ta a. He inkahnaah hian Chuaukunga, Khawruhlian khua leh Seikhawlet Thahdo, Manipur an thi a, Ramhluna, Khawruhlian khua chu a ban bul vei lamah an kap fuh bawk a.  Major Pangliana hote hi ‘V’ battalion ten rawn tanpui lo sela chuan, an chechhe hlein a rinawm. Lt.Col. Lalliana ho chu Buhban khaw lamah an kir a, Buhban khua atangin Lungpher khua an pan a. Lungpher khua atang chuan Tuirial lui lamah an chhuk a, Tuirial lui kanin Tuirial luikam  Lungdai khaw ramah Camp an sa a, an Camp chu ‘Kawrbel Camp’ tiin an vuah a.


(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Tualbung sipai post lak a ni

TUALBUNG   SIPAI  POST  LAK         9-1-1967

Tualbung khua hi 1967 January thla tira Thingsulthliaha hruaikhawm an ni a, hruaikhawm tura rawn kal vai sipai captainchuan tawng a thlahdah hle a, tawng thlahdah awm reng pawh a nihna lai a awm ve a. Tualbung sipai post hi Mizoram chhûnga vai sipai post-ah chuan a rem ber pawla sawi a ni a. Vai sipai awmna tlâng chu buh chhun vum ang deuha tlâng larh hi a ni a. Tlangchhip sang laiah chuan ralven bûk an sa a, tlângchhip sang lai thlang deuhah chuan tlâng vet kualin bawkvaka kal kualna (crawling trench) hmun hnihah laih a ni a, bunker an siam nual bawk a. Crawling trench thuang hniha laih chu a inkalpawhna tur trench laih a ni bawk a. An riahna atang chuan trench tlâng veta an laih pawh turin  crawling trench an lai bawk a.

An ni chhut dan atang chuan vawilehkhata rawn hup burh tur emaw, rawn luhchhuah tur emawa Mizo sipai an rawn thawh theih an ring lo va, lak (capture) tuma an rawn bei a nih pawhin khawvar thleng chu tan khawh thei turah an inngai a. Khua a var chuan indo thlawhnain a rawn pui thei mai dawna an hriat avangin a tawng pawh an tawng huai a ni ang, an Commander Captain chuan, “MNF te chu an Isua ho pawhin rawn thawk se min hneh lo vang,” a ti hial a ni.

Isua hminga chona thu Lt. Col. Lalliana’n a han hriat chuan, “Isua hminga min chona hi kan chhang let ang,” a ti a. Northern Division-a a remchang apiang leh ‘L’ Bn. an bul hnaia awmte chu Tualbung khuaa vai sipai awmte kahpui turin lehkha a thawn a, Buhban khuaa innghak khawm tur tiin a ziak a. Lt. Col. Lalliana ho chu Phullen khua atangin Buhban khaw panin an chhuak a. Hetih lai hian ‘V’ Bn. din leh chu a thuin rem mah se a pangngai ang chuan function a la ni lo va. Lt.Col. Lalliana ho Phullen khua atanga chhuak chu Zawngin khuaah an riak a. Zawngin khaw rama Northern Command in ‘V’ battlioan thiah a niha an silai tun an lak an dahthat chu an la a,  Buhban khaw panin an kal leh ta a. Buhban khuaah an riak a, Buhban khua atang chuan Lungpher khuaah an phei a, Lungpher khuaah an inhmu khawm ta a.

Ni 9-1-1967 zanriah eikhamah Tualbung chu an pan ta a, an vaiin 102 (za leh pahnih) an ni. Tualbung khuaah hian mihring an tlem hle tawh a, damlo leh tar chak lo tlem leh anmahni enkawltu te bakah ran vulh tam deuhte an ran enkawl turin mi tlem an awm bawk a. Lt. Col. Lalliana ho chuan zanlai dar 12:00  rik hma deuhin Tualbung khaw kawtchhuah an thleng a, rei vak lo an chawl a. An tanhmun remna lai tur an inkawhhmuh a. An tanhmun remna tur theuha an inrem fel hnu chuan an che ta a. Silai chu ‘Van kawpuar’ an sawi ang maiin a ri ta un un mai a, Mizo sipaite hi an huaisen hle a,  darkar 2 chhûngin Camp hi an capture thei a ni. 

Camp-ah hian Sikh Regiment Captain hovin sipai 31 an awm a, Camp hmunah 27 an thi a. tuikhur bulah captain a thi bawk a, pakhat a hliam a, 2-in him pialin Seling sipai camp an tlan thleng a, pakhat zawk hi a hnuah mi anglo (rilru kim lo)-in a awm zui nia hriat a ni.

Mizo sipai lam chu Zatawna a banah a hliam a, Vanramnghaka, Ratu khua leh Biakkima, Electric Veng, Aizawl te an thi a, sillai 27 leh pistol 1 an man a ni.

(Tualbung sipai post lâk (capture) chanchin hi ‘Chengrâng a au ve’ tih buah kimchang taka ziak a ni)

Mizoram buai laia Zoram chhûnga India sipai leh Mizo sipaite inkahnaah chuan he inkahna hi India sipai-te chetchhiatna berah India Army headquarters chuan a pawm a. Tualbung sipai post tha eltiang Mizo sipaiin an la thei mai chu mak an ti hle a. India rama Jail hrang hranga Mizo tangte chu India sipai General, Brigedier, Col, Lt. Col, etc. te'n an tlawh a, “En teh u, heng mi te hi Tualbung sipai post capture-tute an nih hi,” an ti a, an en tlawk tlawk mai a ni. Tualbung vai sipai post lak hi Mizoramah chauh a hmingthang emaw kan ti a, vai ram lamah pawh a hming a thang hle a lo ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'V' Battalion Sulhnu' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

North Serzawl khua vai sipaiin an kahchilh

TUMHLENA LEH A HOTE
(N. Serzawl khua vai sipaiin an kahchilh)  6-9-1966

Kum 1966 September thla khan Northern Division headquarters camp chu N. Serzawl ramah a awm a, camp-ah chuan Col. Darkhuma leh Major Ralliana leh an staff te an awm a. Darlawn atanga hla lo te N.Serzawl khuaah Sgt. Tumhlena leh a hote section khat vel tur an awm a. Darlawnah hian vai sipai an awm a, a inkar a hlat vak loh avangin darkar hnih khat leka thlen theih a ni a. Darlawn khua aaang hian N. Serzawl khua hi a lang thei lehnghal a.

N. Serzawl khaw V/C, Y.M.A. leh M.N.V. hruaitute Nothern Division hruaitute awmna camp-ah chuan an kal a, an khuaa Mizo sipai awmte chu inthiarfihlima camp-a chhuk ve turin an ngen a, an kal ni hi ni 5-9-1966 a ni.

Darlawn khaw thutchilhtu vai sipaite chuan ni 5-9-’66 zanah N. Serzawl khua an pan a, ni 6-9-’66 khawvar tirhin N. Serzawl khuaah an lut a. Mizo sipai khuaa riakte chu an kahchilh ta a. Mizo sipai 8 an thi a, khawtual mi 3 an thi a, 3 sawisak hlum an ni. Khua aaanga insaseng mipa naupang kum 3 mi an kaphlum bawk a, heng bakah hian mikhual pakhat an kaphlum bawk. In 70 vel an hal a, in an halsak te hian bungrua pakhatmah an chuh lo a ni.


Mizo sipai thi te:
(1) Sgt. Tumhlena
(2) Lallawma
(3) Hrangdawla
(4) Thanmawia
(5) Lalthuama
(6) Tawnluia
(7) Thangchungnunga
(8) Romawia

N. Serzawl khua thi te:
(1) Pu Saithuama Sailo
(2) Pi Thangi, Pu Saithuama Sailo nupui
(3) Pu Thanghrima
(4) Pu Ngurbela
(5) Thangthuia
(6) Sangthuama
(7) Naupang Zirliana
(8) Thangzuala mikhual Lungmuat khua
Pu Lalbepara a hliam bawk. (Zoram hmangaih vangin maw tih bu phek 1-11 ah ziak a ni a, remchangah kan la rawn post ang).
Share:

Chawngbawla Battalion din hma Northern Division

Parliament-ah Vanapa Battalion chungchang hi chhiar hmasa phawt la...

Northern Command Commander Col. Darkhuma chu hmunpui Aizawl lama a pawimawh avangin Col. Ralliantawna’n charge a la a. A hovin Kawnpuiah Silchar atanga vai sipai rawn kal an lo dang dawn a ni.
Ni 4-3-’66 tukthuan ei kham atangin Col. Ralliantawna kawtah volunteer an inhawrkhawm a. Grenade an neih tlem avangin grenade aia hman tur geletine-in bomb an siam chawp a. Volunteer ei tur nula leh tlangvalin an siam a, an ri mup mup mai a. Volunteer-te chu service arm tlem leh local arms nen an inpu ther fur a. 

An rin aia hmaa vai sipai an rawn thlen avangin lambun an tumna hmunah an chang hman lo va. An inring lo lai chu an rawn nangching hman a, rei vak lo an inkah hnuah volunteer-te chu an insaseng ta a.

Aizawl khawpuia Assam Rifle hmunpui chu volunteer-te'n an hual a, India sawrkar chuan MNF volunteer-te chu ralpui phiara phiarin Assam Rifle ho chhan turin indo thlawhtheihna Fighter a rawn tir a. Fighter chuan bomb leh puakrang silai hmanga Aizawl khawpui a beih tak avangin MNF rammu sawrkar hruaitu leh volunteer-te chu thingtlang lamah an insaseng ta a. Col. Darkhuma pawh a bial hmar lamah a khawsa ve ta a ni.

(Hei hi C. Zama lehkhabu 'Chawngbawla Battalion' atanga lak chhuah a ni a, a phalnaa heta post a ni. A ziaktu phalna la lo chuan hmun danga post chhawn emaw, lehkhabu leh chanchinbua chhuah chhawn emaw phal a ni lo).
Share:

Phêk hawn zât

Popular Posts

Categories

Thuchah

He blog-ah hian kum 1966-1986 chhunga Zoramin zalenna a sual laia hnam sipaite chanchin te, an rammut dan chanchin te dah khawm a ni e.

Thu thawh duh emaw, blog siamtute contact i duh chuan mizoarticle@gmail.com-ah mail i rawn thawn dawn nia. Kan facebook group chu Mizo Hnam Sipai Fans hi a ni.

Ṭhiante

Recent Posts

Pages